Trám đen Hương Sơn: Cơ hội phát triển kinh tế nông thôn từ đặc sản bản địa

Thức quả miền sơn cước

Trám đen là loài cây thân gỗ lâu năm tự nhiên của Hương Sơn, được trồng chủ yếu ở các xã như Sơn Ninh, Kim Hoa, Sơn Bằng… Khi trưởng thành, cây thường cao từ 10-30m, bắt đầu cho quả sau khoảng 8 - 10 năm nếu là cây cái. Với đặc tính dễ trồng, không tốn nhiều công chăm sóc, cây trám được người dân địa phương ưa chuộng và gắn bó qua nhiều thế hệ..

Hương Sơn được xem là thủ phủ của cây trám đen ở Hà Tĩnh

Mùa trám đen chín rộ vào khoảng tháng 7 âm lịch hằng năm và kéo dài đến khoảng tháng 9 âm lịch. Quả trám hình thoi, khi chín có màu tím thẫm, cùi màu vàng, hạt nhọn hai đầu, nhân hạt trắng ngần, có vị bùi, béo, ngậy, đặc trưng. Trám đen gồm hai loại là trám nếp và trám tẻ; trám nếp ngọt, bùi, thịt mềm dẻo, còn trám tẻ giòn và cứng hơn. Ngoài giá trị về ẩm thực, quả trám còn chứa nhiều hoạt chất sử dụng trong y học như: thanh nhiệt, sinh tán giải khát, giải độc và sản xuất tinh dầu,…

Quả trám hình thoi, khi chín có màu tím thẫm, cùi màu vàng, hạt nhọn hai đầu, nhân hạt trắng ngần

Được xem là “vàng đen”, những cây trám đen hơn 30 năm tuổi, thậm chí có những cây đã xấp xỉ trăm năm vẫn miệt mài cho trái. Vùng đất Hương Sơn có hàng ngàn cây đã trải qua nhiều thập kỷ sinh trưởng và phát triển, với đặc điểm thổ nhưỡng, khí hậu riêng biệt đã đem lại những quả trám có chất lượng thơm ngon, khó có nơi nào sánh được.

Từ tiềm năng đến hướng đi bền vững

Trước đây, người dân vùng núi Hương Sơn trồng trám chủ yếu để dùng trong gia đình. Trám có thể chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng, hấp dẫn như: trám om, trám muối, xôi trám đen, trám nhồi thịt, canh trám nấu gà... Với người dân Hương Sơn, cây trám gắn bó với họ không chỉ đem lại thu nhập, mà còn là nét văn hóa, đặc sản quý của địa phương.

Trám có thể chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng

Nhiều năm trở lại đây, nhận thấy nhu cầu thị trường ngày càng tăng, nhiều hộ dân đã bắt đầu có hướng đi mới, thu mua - sơ chế - chế biến ra các sản phẩm từ quả trám đem lại mùi vị riêng biệt. Đồng thời, nghiên cứu tìm ra các phương pháp để bảo quản trong thời gian dài nhưng không làm mất đi vị đặc trưng tự nhiên vốn có của trám địa phương. Một vài cơ sở đã đầu tư xây dựng khu bảo quản, mua sắm máy móc để thay thế các quy trình thủ công nhằm đảm bảo các quy trình về an toàn thực phẩm trong quá trình chế biến sản phẩm. Trám tươi được đóng túi hút chân không, hoặc được sơ chế thành trám muối, dán nhãn, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, bước đầu đưa vào chuỗi phân phối các sản phẩm OCOP, cửa hàng đặc sản vùng miền để giới thiệu sản phẩm, từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường. Về lâu dài, trám đen Hương Sơn hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực, không chỉ giúp gia tăng giá trị, mà còn khơi dậy tinh thần giữ nghề, giữ giống cây truyền thống của địa phương.

Sản phẩm trám đen Hương Sơn được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh

Trám đen Hương Sơn không gây ấn tượng bởi sự kỳ lạ hay sang trọng, thức quả này chinh phục người dùng bằng hương vị tự nhiên, bằng chiều sâu văn hóa và lịch sử gắn bó lâu đời với vùng đất. Giữ cây trám là giữ một phần bản sắc. Phát triển sản phẩm từ cây trám không chỉ là phát triển một loại đặc sản, mà còn là giữ gìn một phần hồn cốt văn hóa địa phương – và mở ra cơ hội làm giàu bền vững cho người dân nơi miền sơn cước.