65 năm Sắc lệnh và Nghị định về việc ‘cấm chỉ mọi hành động về đầu cơ kinh tế’ có hiệu lực thi hành
Ngày 19/4/2022 là mốc thời gian đánh dấu tròn 65 năm ngày Chủ tịch nước Hồ Chí Minh ký ban hành sắc luật số 001/SLT và Phủ thủ tướng ký ban hành Nghị định số 163-TTg ‘cấm chỉ mọi hành động đầu cơ về kinh tế’.
Sau khi đại diện Chính phủ báo cáo về sắc luật số 001/Slt ngày 19 tháng 4 năm 1957 cấm chỉ mọi hành động đầu cơ về kinh tế, nghe Tiểu ban sắc luật thuyết trình, ngày 19/4/1957, Chủ tịch nước Hồ Chí Minh đã chính thức ký ban hành sắc luật số 001/SLt cấm chỉ mọi hành động đầu cơ về kinh tế.
Sắc luật gồm 8 điều nhằm góp phần bảo đảm bình ổn vật giá, phát triển sản xuất, thực hiện kế hoạch Nhà nước, khôi phục và phát triển kinh tế quốc dân, bảo hộ và khuyến khích những người kinh doanh chính đáng, nâng cao đời sống của nhân dân.
Trong Sắc luật 001/SLt cũng nêu rõ khái niệm đầu cơ, đó là những hành động của những tổ chức hoặc cá nhân lợi dụng cơ hội khó khăn về sản xuất, phân phối, tiêu thụ hoặc tạo ra những khó khăn để vơ vét, cấu giấu, tích trữ hàng hóa, nâng giá hàng hóa, gây hỗn loạn trên thị trường hoặc dùng mọi thủ đoạn khác nhằm trục lợi một cách không chính đáng, làm thiệt hại cho người tiêu dùng và nền kinh tế quốc dân.
Những người vi phạm luật này và những người đồng phạm sẽ bị Ủy ban hành chính tỉnh hay thành phố cảnh cáo, thu hồi có thời hạn hoặc vĩnh viễn giấy phép đăng ký kinh doanh, phạt tiền đến 1 triệu đồng. Đặc biệt những người phạm pháp bị truy tố trước Tòa án và có thể bị phạt tiền từ mười vạn đồng (100.000đ) đến một trăm triệu đồng và phạt tù từ một tháng đến năm năm, hoặc một trong hai hình phạt trên.
Ngoài ra, số hàng hoá phạm pháp sẽ bị tịch thu một phần hay toàn bộ, hoặc bị trưng mua.
Chiếu sắc luật số 001-SLt ngày 19 tháng 4 năm 1957 cấm chỉ mọi hành động đầu cơ về kinh tế; Chiếu điều lệ về đăng ký kinh doanh công thương nghiệp số 489-TTg ngày 30 tháng 3 năm 1955, cũng trong ngày 19/4/1957, Phủ Thủ tướng đã chính thức ký ban hành Nghị định số 163-TTg quy định chi tiết thi hành sắc luật số 001-slt ngày 19-4-1957 cấm chỉ mọi hành động đầu cơ về kinh tế. Nghị định gồm 12 điều trong đó quy định chi tiết những hành động thuộc loại hành động đầu cơ về kinh tế, cụ thể như:
- Lợi dụng cơ hội hoặc tạo cơ hội khó khăn về sản xuất, phân phối, tiêu thụ để trục lợi bằng cách vơ vét, cất giấu, tích trữ hàng hóa, hoặc từ chối, hạn chế bán hàng hóa ra làm cho thị trường trở nên khan hiếm, nâng giá hàng hóa gây hỗn loạn thị trường.
- Bán quá giá Nhà nước quy định
- Lợi dụng hoặc giả mạo giấy tờ của cơ quan, đoàn thể mua hàng hoá về bán lại để trục lợi.
- Khai gian để xin phân phối nguyên vật liệu, ăn cắp, rút bớt nguyên vật liệu do cơ quan Nhà nước gia công để trục lợi.
- Dùng thủ đoạn tuyên truyền lừa bịp, phao đồn tin nhảm, gây tâm lý hoang mang trong nhân dân nhằm mục đích đầu cơ tích trữ hàng hóa để trục lợi…
Đây là 02 căn cứ quan trọng để Thủ tướng Phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Nghị định số 290-TTG ngày 3/7/1957 thành lập Ban quản lý thị trường Trung ương và các Ban quản lý thị trường ở các thành phố, tỉnh, khu tự trị. Trong đó, Ban quản lý thị trường Trung ương có nhiệm vụ giúp Chính phủ nghiên cứu chủ trương, chính sách quản lý thị trường, chống đầu cơ tích trữ; chỉ đạo thực hiện các chủ trương, chính sách đó trong phạm vi toàn quốc. Còn Ban quản lý thị trường thành phố, tỉnh, khu tự trị có nhiệm vụ giúp Ủy ban hành chính địa phương chỉ đạo quản lý thị trương trong địa phương mình theo chủ trương, chính sách của Chính phủ.
Quản lý thị trường là một nhiệm vụ quan trọng, dài lâu, bởi quản lý thị trường là một bộ phận không thể thiếu trong chức năng quản lý Nhà nước đối với đời sống kinh tế – xã hội. Khi đi vào công cuộc đổi mới kinh tế, phát triển thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, Bộ Chính trị đã khẳng định: phải “đặt sự phát triển của lưu thông hàng hóa và hoạt động của các doanh nghiệp dưới sự quản lý của Nhà nước, khuyến khích, phát huy mặt tích cực, đồng thời có biện pháp hạn chế các mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước phát triển”.
Trải qua 65 năm, lực lượng Quản lý thị trường đã được tổ chức thành một hệ thống thống nhất từ Trung ương đến các địa phương với đội ngũ cán bộ, công chức chuyên trách có trang phục, cấp hiệu, cờ hiệu riêng, phương tiện, công cụ hỗ trợ để thực thi công vụ. Đặc biệt, lực lượng Quản lý thị trường ngày càng thể hiện vai trò của mình đối với hoạt động của thị trường trong thời kỳ đổi mới đó là phòng, chống, xử lý các hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ; hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hành vi vi phạm pháp luật về chất lượng, đo lường, giá, an toàn thực phẩm; hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các hành vi gian lận thương mại theo quy định pháp luật.
Đặc biệt, mô hình Tổng cục Quản lý thị trường được thành lập từ năm 2018 đã khắc phục những vướng mắc, hạn chế từ mô hình cũ, đưa lực lượng Quản lý thị trường dần hướng đến chính quy - chuyên nghiệp - hiện đại.
